Η έκθεση των τροφίμων στη δισφαινόλη Α (Bisphenol A – BPA) αποτελεί ανησυχία για την υγεία των ανθρώπων όλων των ηλικιών, σύμφωνα με τους επιστημονικούς εμπειρογνώμονες της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA).
Η παρουσία της δισφαινόλης Α (ΔΦΑ) σε ορισμένα υλικά συσκευασίας και οι επιπτώσεις της στην ανθρώπινη υγεία αποτελούν αντικείμενο έρευνας και συζήτησης για περισσότερο από μισό αιώνα. Στην Ευρώπη, η χρήση της στην κατασκευή μπιμπερό απαγορεύτηκε το 2011. Λίγα χρόνια αργότερα, το 2017, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέτασε το ενδεχόμενο να μειώσει τα αποδεκτά όρια για την ουσία αυτή στις συσκευασίες τροφίμων κατά περισσότερο από 90%. Όμως, τώρα η πρόταση προχώρησε παραπέρα: πρόσφατα η EFSA δημοσίευσε έρευνα στην οποία επιβεβαιώνει την επικινδυνότητα της ΔΦΑ και καθορίζει νέα ανώτατα ανεκτά όρια πρόσληψης. Το ανώτατο όριο είναι πλέον 20.000 φορές χαμηλότερο από ό,τι ήταν.
Τι είναι η δισφαινόλη Α;
Η ΔΦΑ είναι μια χημική ουσία που χρησιμοποιείται για την παρασκευή πλαστικών και εποξειδικών ρητινών συνδυάζοντάς την με άλλες ουσίες. Η ένωση αυτή χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια στην κατασκευή συσκευασιών και δοχείων τροφίμων. Συνεπώς, η ΔΦΑ έρχεται σε άμεση επαφή με τα τρόφιμα ή τα ποτά που περιέχονται σε αυτά. Αυτό έχει οδηγήσει σε επαναλαμβανόμενες αναλύσεις και μελέτες, καθώς τόσο η ΔΦΑ όσο και οι παράγωγες ενώσεις της μπορούν να μεταναστεύσουν σε μικρές ποσότητες στα τρόφιμα και τα ποτά που καταναλώνουμε.
Ποιες συσκευασίες περιέχουν ΔΦΑ;
Η ΔΦΑ χρησιμοποιείται στα πολυκαρβονικά πλαστικά. Πρόκειται για έναν τύπο άκαμπτου, διαφανούς πλαστικού που χρησιμοποιείται για την κατασκευή δοχείων αποθήκευσης τροφίμων, όπως για παράδειγμα ποτήρια, επαναχρησιμοποιούμενα μπουκάλια ποτών ή συσκευές διανομής νερού. Επιπλέον, η ΔΦΑ χρησιμοποιείται για την παραγωγή εποξειδικών ρητινών που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή προστατευτικών επιστρώσεων και φιλμ για κουτιά και δοχεία τροφίμων και ποτών.
Η ΔΦΑ δεν χρησιμοποιείται στην κατασκευή των περισσότερων πλαστικών συσκευασιών που χρησιμοποιούμε καθημερινά, καθώς κατασκευάζονται από PET (τερεφθαλικό πολυαιθυλένιο), PE (πολυαιθυλένιο) και PP (πολυπροπυλένιο). Στην περίπτωση των πλαστικών ποτηριών, εκείνα που είναι απαλλαγμένα από ΔΦΑ συνήθως φέρουν την αντίστοιχη επισήμανση.
Γιατί είναι επικίνδυνη για την υγεία;
Η ΔΦΑ ανήκει στα λεγόμενα τεχνητά οιστρογόνα ή ενδοκρινικούς διαταράκτες, χημικές ουσίες που μιμούνται τη δράση των φυσικών οιστρογόνων και παρεμβαίνουν στη δράση του φυσικού ορμονικού κύκλου. Τα μέχρι στιγμής στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ αυτής της ένωσης και των διαταραχών του ορμονικού κύκλου, της αύξησης του καρκίνου του προστάτη και του μαστού και των δυσμορφιών της αναπαραγωγής.
Η EFSA είχε ήδη αξιολογήσει αυτούς τους κινδύνους το 2015. Τώρα, στη νέα έρευνα, εξετάστηκε μεγάλος αριθμός επιστημονικών δημοσιεύσεων, “συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 800 νέων μελετών που δημοσιεύθηκαν από τον Ιανουάριο του 2013”, σύμφωνα με την τεχνική επιτροπή.
Στις μελέτες παρατηρήθηκε μια ποσοστιαία αύξηση ενός τύπου λευκών αιμοσφαιρίων, που ονομάζεται Τ helper, στην σπλήνα. Παίζουν ουσιαστικό ρόλο στους κυτταρικούς ανοσοποιητικούς μας μηχανισμούς και η αύξηση αυτού του τύπου θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάπτυξη αλλεργικής φλεγμονής των πνευμόνων και αυτοάνοσων διαταραχών. Εκτός από αυτό, στην εκτίμηση κινδύνου εντοπίστηκαν και άλλες δυνητικά επιβλαβείς επιπτώσεις στην υγεία στο αναπαραγωγικό, αναπτυξιακό και μεταβολικό σύστημα.
Για το λόγο αυτό, η EFSA μείωσε σημαντικά την ανεκτή ημερήσια πρόσληψη (ΑΗΠ) για τη δισφαινόλη Α, δηλαδή την εκτιμώμενη ποσότητα μιας χημικής ουσίας που μπορεί να προσλαμβάνεται καθημερινά κατά τη διάρκεια μιας ζωής χωρίς να αποτελεί σημαντικό κίνδυνο για την υγεία. Όπως προαναφέρθηκε, σε σύγκριση με τις τιμές του 2015, οι οποίες ίσχυαν μέχρι σήμερα, η νεοκαθορισμένη ΑΗΠ αι 20.000 φορές χαμηλότερη.
Τι συμβαίνει τώρα;
Η έκθεση των καταναλωτών στη δισφαινόλη Α μέσω των τροφίμων υπερβαίνει τα νέα όρια. Συνεπώς, απαιτείται δράση για τη μείωση αυτής της πρόσληψης σε όλες τις ομάδες του πληθυσμού. Σε ατομικό επίπεδο μπορούμε να λάβουμε κάποια μέτρα, όπως η προτίμηση σε φρέσκα τρόφιμα, γυάλινα βάζα ή δοχεία χωρίς BPA. Αλλά εκεί που θα γίνει πραγματικά η κύρια αλλαγή είναι στη νομοθεσία.
Η EFSA σημειώνει ότι “η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι εκπρόσωποι των κρατών μελών είναι υπεύθυνοι για τον καθορισμό ορίων σχετικά με την ποσότητα μιας χημικής ουσίας που μπορεί να μεταναστεύσει από τη συσκευασία των τροφίμων στο ίδιο το τρόφιμο” και προσφέρει τις επιστημονικές συμβουλές της για συζητήσεις μεταξύ των νομοθετών της ΕΕ σχετικά με “τα κατάλληλα ρυθμιστικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την προστασία των καταναλωτών”. Δεδομένης της ισχύος της έκθεσης και των συστάσεων, είναι πιθανό ότι τους επόμενους μήνες θα δούμε νομικές αλλαγές για τη ρύθμιση της παρουσίας αυτής της ένωσης στη συσκευασία τροφίμων.
